موسیقی فولکلور ایتالیا
موسیقی فولکلور ایتالیا – Alan Lomax, 2003, Italian Folk Music
نویسنده: لومکس الن / مترجم: رضوان صیاد
ایتالیا بافتی قدیمی و متنوع از موسیقی فولک را حفظ کرده که به گونه‌های مختلف نشان‌دهندۀ این قاعده کلی‌ست که آداب موسیقایی یک منطقه، نحوۀ خوانش ترانه‌ها، بیشتر از هر آداب فرهنگی دیگر از هرگونه تغییر ممانعت می‌کنند. این تحولات هنگامی رخ می‌دهند که تهاجم فرهنگی، هویت بومی یک منطقه را تغییر دهد یا با رخ دادن انقلابی اجتماعی و فکری، جامعه کاملا به شکل دیگری بازسازی شود.
میان کشورهای غربی، ایتالیا کامل‌ترین تاریخ موسیقی فولک را داراست. نی سه‌تایی که حدود هزارسال قبل از تولد مسیح توسط فینیقی‌ها از مصر به جزیره ساردینیا در ایتالیا آورده شد، همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد . نوحه‌سرایی برای مردگان، که از آداب بت‌پرستان بود، رسمی‌ست که هنوز در سراسر جنوب رم مورد استفاده قرار می‌گیرد. رقص مردم جنوب، تارانتلا[1] و رقص ساکنین مرکز ایتالیا، سالتارلو[2] نیز از دورۀ کلاسیک تا به حال پابرجاست. ترانه‌های بومی به قدیمی‌ترین سبک خود مورد استفاده قرار می‌گیرند. از دورۀ آغازین قرون وسطی ترانه‌هایی با زمان ساخت مشخص از هر دورۀ از تاریخ ایتالیا، همواره قابل ردیابی در آثار خواننده‌های معاصر هستند . به نظر می‌رسد جالب‌ترین نمونۀ ضبط شده در تحقیقات میدانی امسال، اپرای مگیو[3] در کوه‌های شمال فلورانس است؛ تاریخ این اپراهای فولک اولیه به پیش از شکوفایی اپرای مدرن در فلورانس برمی‌گردد و یقیناً نشان می‌دهد که اپرا در آغاز چگونه بوده‌است.
خصلت کهنه موسیقی دهقانی ایتالیا در سازهای رایج در این کشور نمایان است. این سازها از حیث فراوانی عبارتند از دایره[4]، مشهورترین ساز در یونان قدیم، فلوت چوبی[5] یا ساخته ساخته شده از نی‌شکر، که این ساز هم اصالت یونانی دارد، بگ پایپ، گیتار، ویلن و فریکشن دروم، که احتمالاً بیشترین تاثیر را از مسلمانان اسپانیایی گرفته است، اشاره کرد. از نمونه سازهایی که اخیراً معرفی شده و سبب نادیده گرفتن دیگر آلات موسیقی شد، نوعی آکارئون کوچ [کنسرتینا] است. در قرن اخیر، استفاده از سازهای بادی برنجی در اکثر جشن‌های ایتالیایی مرسوم بوده‌است. از دورۀ روم باستان اقوام زیادی این سرزمین زیبا را تحت تهاجم خود قرار داده‌اند و وجود ترانه‌های بومی در تمامی قسمت‌های آن، گواهی از این تاخت و تازهاست. انجمن‌های موسیقایی متشکل از مسلمانان در شهر ناپلی [واقع در جنوب ایتالیا] که در قرن هشتم تحت سلطه مسلمانان بود، مشغول به فعالیت بودند. در آپولیا و سیسیلی کسی ترانه‌های فولک با گویش یونانی بیزانسی را پیدا می‌کند که در قرن سیزدهم وارد شده بودند. اسپانیایی‌ها بر تمام مناطق جنوب بخصوص ساردینیا اثر گذاشته‌اند. از نتایج این سفر، کشف مناطقی مملو از خواننده‌های اسلوونیایی از مرز شمال شرقی تا انتهای کالبریا بود که گواهی‌ست بر مهاجرت دسته‌های کوچکی از مردم در عرض دریای آدریاتیک که طی قرون متمادی ادامه داشته است. در نتیجه در سرتاسر قله‌های ایتالیا، جایی که ترکیبی از ملیت‌های مختلف را تشکیل می‌دهد، تاثیر موسیقایی کشورها بر شمال قابل مشاهده است.
به هر صورت، تمامی تاثیرات اخیر با الگوی ایتالیایی که بسیار قدیمی‌تر است مخلوط شده‌است. از شمال تا دره پو، ایتالیا سرزمین آوازهای تک صدایی و صداهای گوش خراش است. در میان قله‌های آپنینی، رقص و آواز همواره در قالب گروهی اجرا می‌شوند. صداها روان هستند و به راحتی با هارمونی آمیخته می‌شوند. در ساردینیای مرکزی، میان قومی که همچنان فرهنگ شکار عصر نوسنگی را تا دوره مدرن حفظ کرده‌اند، یک سبک آواز چند صدایی (پلی فونیک) پیدا می‌شود که احتمالا پیشامسیحی بوده و قدیمی‌ترین نوع چندصدایی اروپایی است. نسخه تعمیم‌یافته این الگو نیز در اسپانیا، سرزمین مرثیه و آوازهای جمعی، اجرا می‌شود. ظاهرا سبک پلی فونیک ایتالیای جنوبی و اسپانیا به خانواده ترانه‌های شرق نزدیک و خاورمیانه و از آن سو پلی فونیک قسمت‌های شمالی هر دو کشور به اروپا تعلق دارند. در مناطقی که شکستی در این الگو مشاهده می‌شود، همانند الگوی چند صدایی به وجود آمده در نتیجه استقرار آلبانیایی‌ها در جنوب ایتالیا، دلیل آن را می‌توان در دوره تاریخی جدید یافت. اما در همین زمینه نیز باید در هویت جوامع تحت استبداد از عهد عتیق به دنبال توجیه گشت.
از دوره رنسانس، این موسیقی دهقانی در ایتالیا که برای اولین بار به صورت مکتوب به ثبت رسید، تقریبا بدون هیچ ارتباطی با جریان عظیم موسیقی کلاسیک در ایتالیا به حیات خود ادامه داده است. ناشناخته و کشف نشده، همانند چشمه‌های زیرزمینی بزرگی مسیر خود را طی کرده بود. البته این شکاف بین هنر بومی و جدی در ایتالیا، یکی از ویژگی‌های متمایز تاریخ فرهنگی این کشور است. برای قرن‌های زیادی تا وحدت ایتالیا [در اواسط قرن نوزدهم] رواج فرهنگ ملی اندک بود، ایتالیا به نواحی و استان‌های زیادی تقسیم شده بود که هرکدام گویش و آوازهای محلی خاص خود را داشتند. از دلایل آن می‌توان به موقعیت جغرافیایی پیچیده، عدم اتحاد سیاسی، تسلط قدرت‌های خارجی بر نقاط مختلف ایتالیا و شکوفایی زودهنگام فرهنگ شهرنشینی در ایتالیا اشاره کرد.
شهرهای مهم ایتالیا فرهنگی غنی را رشد دادند که ریشه‌های آن را به جای فرهنگ فولک، می‌شد در تمدن کلاسیک ایتالیا یافت. حال آنکه فرهنگ روستایی آن در تپه‌ها و دهکده‌ها به همان حال رها شده بود. این تفاوت عظیم میان شهر و روستا که همچنان در ایتالیا برقرار است، سبب شکوفایی نوعی موسیقی فولک شهری شد که توسط قشر صنعتگر و برای آن‌ها ساخته شده بود. در واقع، این موسیقی نمایان‌گر قسمتی از موسیقی فولک ایتالیا‌ست که بیشترین تاثیر را از موسیقی جدی و کلاسیک ایتالیا گرفته‌است.
هم اکنون پدیدار شدن این جریان زیرزمینی موسیقی برخاسته از ریشه‌های کهن، شاید برای اولین بار سبب رشد و گسترش فرهنگی نو در ایتالیا شود.
[1] Tarantella.
[2] Saltarello.
[3] Maggio.
[4] Tambourine.
[5] Wooden or cane flute.
