نسل نارنجی | رسم استفاده از حنا در بنگلادش
در خیابان‌های بنگلادش زیاد پیش می‌آید سالمندانی را با موهای نارنجی رنگ ببینید، مردها با ریش و سبیل و موهای نارنجی و زن‌ها با موی سر نارنجی رنگ. رنگ بکار رفته به طور طبیعی از گل گیاه حنا به‌دست می‌آید. حنا گذاشتن، از این اعتقاد فراگیر در میان مردم بنگلادش نشآت می‌گیرد که پیامبر اسلام، ریش و موهای خود را حنا می گذاشت. حنا گذاشتن سنتی رایج در میان زئرانی است که از سفر حج بازگشته‌اند. برخی مسلمانان اعتقاد دارند حنا تنها رنگی است که از لحاظ شرعی به‌کارگرفتن آن برای رنگ کردن موها، حلال و مجاز است.
مجموعه عکس: جی ام بی آکاش | انتخاب و ترجمه: شمیم شاهمردانی
پدرم، پدربزرگم و همگی اجداد پدری‌ام، مو و محاسن خود را نارنجی می‌کردند و حالا نوبت من است. داشتن مو و ریش نارنجی آنقدر در فرهنگ ما رایج شده که نارنجی بودن تبدیل به امری بدیهی گشته و ما خودمان خیلی وقت‌ها متوجه تفاوتی که با دنیای بیرون داریم، نمی‌شویم. با گذشت زمان دریافتم، رنگ‌آمیزیِ مو با حنا جایگاهی ویژه در میان مسلمانان و در فرهنگ آنها دارد. کنجکاو شدم دلایل این رسم را دنبال کنم تا دریابم چرا افرادی خاص در جامعۀ بنگلادش، موهای خاکستری و سفید خود را رنگ‌آمیزی می‌کنند. در سال‌های اخیر با سرازیر شدن گردشگران از نقاط مختلف جهان به بنگلادش برای دیدن و شنیدن از ما و رسوم ما و در ادامه پرسش آنها در مورد اهمیت این عرف در میان مردم بنگلادش، به مرور دریافتم که این رنگ نارنجی به نوعی وجه تمایز افراد سالخورده در بنگلادش از جوان ترها است.
در جستجوی پاسخ افراد مختلف به سوال در مورد چرایی این رسم، گفتگو با افراد مختلف را آغاز کردم و از آنها پرسیدم رنگ حنا چه معنا و مفهومی برایشان دارد. و به این ترتیب هر فرد توضیح می‌داد حنا گذاشتن چه معنائی برای او دارد.
مو و ریش رنگ شده، منظر و چشم‌اندازی بسیار رایج در بنگلادش است – حدود یک نفر از پنج نفر سالمند در بنگلادش.
با توجه به آمار بالای نارنجی‌ها در بنگلادش، مواجه با این افراد در خیابان و طرح این پرسش از آنها در مورد این رسم کهن، کار دشواری نبود.
حنا گذاشتن در حدود اعیاد مذهبی مسلمانان از جمله رمضان، بیشتر می‌شود. اعتقاد رایج میان مسلمانان این است که پیامبر اسلام، محمد، موها و محاسن خود را با حنا رنگ می‌کرد وبه زنان مسلمان توصیه می‌کرد تا دست‌ها و ناخن‌هایشان را حنا گذارند و به این ترتیب متفاوت از مردان مسلمان شوند.
افراد بازگشته از مراسم حج – به مسلمانان توصیه شده به زیارت مکه و خانه خدا بروند و مناسک آن را بجا آورند- اغلب حنا می‌گذارند.
وقتی با بعضی افراد در مورد علت حنا گذاشتن صحبت می‌کنم و اینکه چرا مو و ریش خود را رنگ می‌کنند، ارجاع آنها به مسئلۀ مذهب است.
برخی دیگر تصور می‌کنند نارنجی بودن ریش و مو در دوران پیری، به آنها ظاهری زیباتر و آراسته‌تر می‌دهد.
برای عده‌ای حنا گذاشتن بخشی از سنتی است که سینه‌به‌سینه و نسل‌به‌نسل از گذشتگان به آنها رسیده و رنگ حنا، رنگی است که اغلب برای رنگ‌آمیزی، وقتی موهایشان رنگ می‌بازد، ترجیح می‌دهند استفاده کنند.
رنگی بودن بهتر از خاکستری بودن است. میدونی این سبک آرایش من است .
و بعد بلند بلند می خندد.
محمد صغیر با مو و ریشی نارنجی و تبسمی بر لب می‌گوید:
میدونی چیه دیگر جوان نیستم. خوردن غذاهای آلوده باعث ریزش و خاکستری شدن موها می‌شود. حنا به من کمک می‌کند موهای خاکستری‌ام را پنهان کنم. خاکستری رنگ پیری است.
غیاث‌الدین:
حنا گذاشتن بخشی از سنت ماست (سنت آموزه هایی است که از رسول اکرم سینه به سینه به مسلمانان رسیده).پیامبر اکرم از حنا بسیار استفاده می کرد .
عبیدالله توضیح می دهد :
“رنگ نارنجی مو و ریش، باعث تمایز مسلمانان از افراد با مذاهب دیگر می‌شود. حنا گذاشتن بخشی از فرهنگ و آداب ماست.”
محمد علام، نظری متفاوت دارد:
“پدربزرگم اینکار را می‌کرد، پدرم اینکار را می‌کرد و حالا نوبت من است. تمامی جمعیت مسلمان سالخورده دوست دارند این رسم را سینه‌به‌سینه و نسل‌به‌نسل منتقل کنند و در حفظ آن بکوشند.
