نگاهی به جریان های نونَوار در موسیقی فولک فنلاند

بر فراز سرزمین دریاچه ها – موسیقی فنلاند

فولک نونوار : بازگشت به ریشه ها در دهکده جهانی

ما در ایران اصولاً تصویر و تصور اشتباهی درباره کشورهای [tooltip text=”نوردیک” gravity=”s”]منظور کشورهای فنلاند، سوئد، نروژ، دانمارک و ایسلند است که بسیاری به اشتباه آن‌ها را کشورهای اسکاندیناوی خطاب می‌کنند.[/tooltip] داریم مخصوصاً فنلاند. شاید اولین تصور ما از فنلاند، کشوری با طبیعتی بسیار خشن، سراسر یخ و برف و بدون تنوع باشد اما «سرزمین دریاچه‌ها»، طبیعتی زیبا، متنوع و بسیار پویا و متغیر را میزبانی می‌کند. فنلاندی‌ها به همراهی با برف خو گرفته‌اند اما با آفتاب و روزهای آفتابی آنچنان غریبه نیستند.
فرهنگ عامه، ادبیات و موسیقی این کشور ۵.۵ میلیون نفری هم مانند طبیعت‌اش غنی و پویا است. ما شاید فنلاند را بیشتر با موسیقی متال و گروه‌های سرشناسی چون Apocalyptica ، Children of Boddom ، HIM و Nightwish بشناسیم. در واقعیت اما متال تنها عرصه فعال و سابقه‌دار موسیقی در فنلاند نیست. از [tooltip text=”موسیقی کلاسیک” gravity=”s”]ایان سیبلیوس معروف به پدر سمفونی مدرن معروف‌ترین ‌آهنگساز فنلاندی است اما در عرصه موسیقی معاصر هم فنلاند استعدادهای درخشانی چون ماکنوس لیندبرگ و کایا ساریاهو را در خود دارد.[/tooltip] گرفته تا جز مدرن، از الکترونیک تا ایندی‌پاپ، مردمان [tooltip text=”Suomi” gravity=”nw”]سوئومی – نام بومی کشور فنلاند و زبان فنلاندی‌ها است[/tooltip] همواره حرف‌هایی برای گرفتن داشته‌اند. موسیقی اتنیک و فولک فنلاندی‌ها نیز متمایز از فرهنگ موسیقایی دیگر کشورهای اروپایی است. این نوع موسیقی که ریشه در آئین‌ها و اسطوره‌های غنی مردمان چندفرهنگی این سرزمین دارد، همواره مورد توجه موزیسین‌های فنلاندی در سبک‌های مختلف قرار گرفته است.
با هم در ابتدا نگاهی می‌اندازیم به تاریخچه و انواع این موسیقی و سپس چند هنرمند فنلاندی را معرفی می‌کنیم که با ترکیب عناصری از موسیقی فنلاند با سبک‌های دیگر، نسخه نونوار شده‌ای از فولک فنلاندی را ارائه داده‌اند.

[button color=”red” size=”small” link=”http://download.owrsi.com/zip/finland-owrsi.com.rar” icon=”” target=”true”]دانلود فایل فشرده موسیقی فولک نوین فنلاند[/button]

کاله‌والا : شاهنامه فنلاندی

فنلاند هم مانند دیگر کشورهای نوردیک، فرهنگ اساطیری پر سابقه‌ای دارد. این اسطوره‌ها آنچنان با مردمان شمال اروپا اخت بوده‌اند که در طول قرون وسطا، مسیحیان اروپایی با وجود تسلط بر سرزمین‌های این منطقه تا چند سال از تسلط بر قلب و ذهن نوردیک‌ها عاجز بودند. تا اینکه راهکار را در تغییر و تحریف داستان این اساطیر یافتند. با این حال بخش زیادی از داستان این اساطیر در قالب ترانه و موسیقی به طور سینه به سینه به نسل‌های بعدی انتقال یافت. هر فرهنگ شفاهی اما بسیار آسیب‌پذیر است. اگر ثبت و مکتوب نشود در طول زمان خطر کمرنگ‌شدن، تحریف شدن و فراموش‌شدن آن را تهدید می‌کند.
در طول قرن نوزدهم، فنلاند به تملک روسیه تزاری در آمد. تقریباً در اواخر این قرن بود که روس‌ها مشغول تدوین برنامه‌ای برای «یکسان‌سازی فرهنگی» (بخوانید از بین بردن زبان و فرهنگ‌های بومی) شدند. در همین حال و هوا Elias Lonnenat پژوهشی فشرده، سنگین و طاقت‌فرسا را برای ثبت آوازهای [tooltip text=”رومو” gravity=”nw”]موسیقی فولک فنلاند بیشتر ریشه در Rumo دارد. این موسیقی اساساً آوازی بوده و داستان‌های مرتبط با اسطوره‌های Soumi را نقل می‌کرده. در استونی و مناطق محدودی از شرق روسیه هم رومو جریان داشته است.[/tooltip] به خرج داد. نتیجه تلاش‌های او شد منظومه [tooltip text=”کاله‌والا” gravity=”s”]Kalevala[/tooltip] که مثل بخشی از شاهنامه فردوسی، داستان قهرمانان و اسطوره‌های فنلاندی را روایت می‌کند. کاله‌والا درحفظ و استقلال فرهنگ Soumi نقش اساسی ایفا می‌کند و به عنوان یک منبع، مورد توجه موزیسین‌های فولک و غیرفولک فنلاندی قرار می‌گیرد.
 
 
مثلث نوردیک – سامی
موسیقی فولک فنلاند را می‌توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد. یکی کاله‌والا که از رومو مشتق شده و شعرهای منظومه یاد شده در آن‌ها خوانده می‌شود. این موسیقی اصالتاً آوازی است اما بعدها سر و کله سازهایی مثل کانته‌له و یوهیکو و سازهای غیرفنلاندی هم پیدا می‌شود.
دسته دوم موسیقی [tooltip text=”سامی” gravity=”s”]Sami[/tooltip] است. این موسیقی که مختص [tooltip text=”سامی‌های شمال اروپا” gravity=”s”]با نژاد سامی که عرب‌ها و عبری‌زبانان را تشکیل می‌دهد متفاوت است. مردمان سامی نزدیکی و تشابه زیادی به اسکیموهای قطب شمال دارند.[/tooltip] است یکی از قدیمی‌ترین سنت‌های موسیقایی اروپایی است. اساس سامی را آوازهای [tooltip text=”یووک” gravity=”s”]Joik[/tooltip] تشکیل می‌دهد. یووک‌ها بیشتر از آنکه یک فرم هنری باشند بخشی اساسی از سبک‌زندگی سامی‌ها هستند. این آوازها کارکردهای بسیار متنوعی داشته‌اند از اعلام دوستی، بیان حال و هوای شخصی، سوگواری عزیز از دست رفته، اشتراک خاطرات، ترساندن گرگ‌ها و حتا انتقال شمن‌وار یک نفر میان دنیاهای مختلف. از تاریخچه و ریشه دقیق این نوع موسیقی اطلاعی در دست نیست اما در افسانه‌ها آمده که یووک‌ها در اصل پیشکش پریان و [tooltip text=”الف” gravity=”s”]Elf[/tooltip]های ساکن مناطق قطبی به انسان‌ها بوده‌اند. سامی‌ها دنیا را بی‌آغاز و بی‌پایان می‌دانند و فرم دایره‌وار یووک‌ها به خوبی این اعتقاد سامی‌ها را بازتاب می‌دهد.
دسته سوم موسیقی Pelimanmi است که نسبت به دو تای قبلی سابقه کمتری دارد. پلی‌مانمی ریشه در قرن ۱۷م میلادی دارد و نوعی موسیقی رقص است که همراه با رقص‌های متعارف اروپایی (مثل مینو‌ئه) یا نسخه‌های بومی‌شده از آن‌ها، اجرا می‌شود.

فولک نونوار : بازگشت به ریشه‌ها در دهکده جهانی
نیمه دوم قرن بیستم، فنلاند هم مثل آمریکا، انگلیس، فرانسه و دیگر مناطق دنیا، جریان ناسیونالیستیٍ بازگشت به فرهنگ فولکلور، را تجربه کرد. در این دوران، موسیقی فولک فنلاند، یک رنسانس تمام‌عیار را در خود دید. از یک‌سو آکادمی ایان سیبلیوس، کرسی‌های مطالعه موسیقی فولک را دایر کرد و از سوی دیگر برگزاری چندین فستیوال مفصل و موفق موسیقی فولک توانست فنلاندی‌ها را به موسیقی سابقه‌دار کشورشان علاقه‌مند کند. با توجه به محبوبیت پاپ، راک، جز و سبک‌های این‌چنین، بسیاری از موزیسین‌های فنلاندی شروع به ترکیب عناصر مختلف این سبک‌ها با یکدیگر کردند. شعرهای کاله‌والا با خوانش گفتاری پر سرعت رپ تا هارش‌خواندن متال تصنیف شدند. یووک‌های سامی هم در بافت الکترونیک به کار رفتند تا در فنلاند، زبان جهانی‌شده موسیقی پاپیولار کمی رنگ و بوی بومی را به خود ببیند.
در ادامه نگاهی می‌اندازیم به چند هنرمند برجسته فنلاندی که بر مبنای موسیقی فولک کشورشان دست به خلق آثار قابل توجهی زده‌اند.
 
نئو‌فولک با طعم پاپ

قدیمی‌ترین و معروف‌ترین گروه نئوفولک فنلاندی، Värttinä است که در فستیوال‌های بین‌المللی مختلف از جمله WOMEX اجراهای متعددی داشته است. سی سال پیش در روستایی کوچک در جنوب‌شرقی فنلاند، خواهران Kaasinen (ماری و ساری) به همراه چند دوست دیگرشان گروهی را شکل دادند تا آهنگ‌های فولک را بازخوانی کنند. ماری کاسینن، تنها بازمانده آن ترکیب اولیه است. وارتینا در طول این سی‌سال، یازده آلبوم استودیویی و کنسرت‌های متعددی در سراسر دنیا برگزار کرده‌اند. اساس موسیقی وارتینا، تنظیم‌های آکاپلا و همراهی سازهای مختلف از جمله کانته‌له است. وارتینا روح تازه‌ای در موسیقی فولک و پاپ فنلاندی دمید و توانست جریان‌ساز باشد و گروه‌های زیادی پیروی وارتینا شکل گرفتند.
یکی از این گروه‌ها Okra است. ترکیب شش‌نفره زوج‌گونه‌اش شاید یادآور گروه سوئدی معروف [tooltip text=”آبا” gravity=”nw”]ABBA[/tooltip] باشد. اُکرا در اصل از دل همان انستیتو مطالعات موسیقی فولک آکادمی ایان سیبلیوس در آمد. این گروه در ابتدا صرفاً تنظیم‌هایی آکاپلا از اشعار کاله‌والا را ارائه داد اما پس از جدی‌تر شدن کار و ورود به بازار موسیقی سازبندی ترکیبی الکترونیک – آکوستیک را با وکال‌هارمونی خود همراه ساخت. موسیقی Okra در امتداد مسیری است که وارتینا باز کرد اما امضای خاص خودش را دارد. ترکیب آواز فولک فنلاندی، کانته‌له‌نوازی دختران گروه، درام و بیت‌های الکترونیک و گیتار بیس یک پاپ‌فولک نونوارتر، پر انرژی و جوان‌پسند‌تری از وارتینا را ارائه داده است.
 
دونوازی کمیاب شمالی

Aila-duo از دیگر گروه‌های قابل توجه فولک نوگرای فنلاندی است. دو دوست ساکن منطقه ایناری در شمال فنلاند، یووک‌هایی به زبان ایناری را با تنظیم‌هایی جدید بازخوانی می‌کنند. جالب است بدانید که زبان سامی‌های ایناری متفاوت از دیگر فنلاندی‌ها است و طبق برآوردها تنها ۴۰۰ نفر در دنیا به این زبان سخن می‌گویند! اما ایناری‌ها با تمام قوا در حفظ زبان و فرهنگ مادری خود تلاش می‌کنند. موسیقی ایناری‌ها به طور طبیعی فاقد ساز است و یووک‌های این منطقه عموماً به صورت تکی خوانده می‌شوند. با این حال آیلا با سازبندی متشکل از کانته‌له، مندولین، درام و بیس رنگ‌بندی زیبایی را به آوازهای اسرارآمیز ایناری افزوده‌اند.

 
 
همنوازی با گرگ‌ها

کانته‌له مهم‌ترین و برجسته‌ترین ساز قدیمی فنلاندی است. داستان شکل‌گیری این ساز در کاله‌والا آمده. [tooltip text=”وایناموئینن” gravity=”s”]Väinämöinen شخصیت اصلی کاله‌والا که در اصل یک خدا بوده اما فاتحان مسیحی او را به یک قهرمان تقلیل می‌دهند و تحریفاتی در داستان زندگی او اعمال می‌کنند. [/tooltip]، نسخه ابتدایی این ساز را با کمک آرواره‌های اردک‌ماهی غول‌پیکر و گیسوان دوشیزه‌ای زیباروی می‌سازد. وایناموئینن این قدرت را داشت که با خواندن خود و نواختن کانته‌له هر کسی را مجذوب و شیفته خود سازد.
با این حال علاوه بر کانته‌له، فنلاندی‌ها ساز منحصر به فرد دیگری هم دارند به نام [tooltip text=”یوهیکو” gravity=”s”]Jouhikko[/tooltip] که حتا در خود فنلاند هم چندان شناخته شده نیست! هر چند که این روال به لطف چند موزیسین فنلاندی در حال تغییر است از جمله Pekko Käppi. یوهیکو ساز آرشه‌ای است شبیه به کمانچه ما که می‌تواند از ۲ تا ۴ سیم داشته باشد (با نهایت وسعت صوتی یک و نیم اکتاو). درباره پیشینه این ساز اطلاعات دقیقی در دست نیست اما نظریه‌ای وجود دارد که ریشه آن را به لیر اروپایی و ورودش به فنلاند در قرن یازدهم منتسب می‌کند.
پکو در چندین گروه مختلف ساز می‌زند از جمله گروه عجیب و غریب خودش P.K. & K:H:H:L. او خود را تماماً وقف شناساندن و کشف پتانسیل‌های مختلف یوهیکو و گسترش آن کرده است. پکو تا کنون چندین نسخه مختلف از این ساز را ساخته است. از جمله یک یوهیکو با اسکیت‌برد و البته یک نسخه متعارف‌تر الکتریک که عمدتاً با آن می‌نوازد. موسیقی پکو را می‌توان نوعی پانک فنلاندی اصیل! و تمام‌عیار دانست.


یوهیکو در بافت شهری

علاوه بر پکو، ایلکا هاینونن موزیسین جوان دیگری است که بر مبنای ساز یوهیکو دست به خلق آثار ارزنده‌ای زده است. تریو ایلکا هاینونن، که همنوازی یوهیکو، کنترباس و درام سه موزیسین فنلاندی است نسخه‌ای شهری از موسیقی فنلاند با کمی حال و هوای جز و کلاسیک را ارائه می‌دهد. ایلکا موزیسین پرسابقه‌ای است که پیش از تشکیل تریو خودش در گروه‌های متعددی از راک تا کلاسیک را نواخته بود. در سال ۲۰۰۰ توجهش به یوهیکو جلب شده و تمرکزش از نوازندگی کنترباس به کشف قابلیت‌های این ساز قدیمی فنلاندی جلب می‌شود. اولین آلبوم این گروه در سال ۲۰۱۵ ارائه شد و نقدهای مثبت زیادی را به خود دید. موزیک ویدیویی از این گروه را در ابتدای مطلب می‌توانید مشاهده کنید.
 
ملغمه دیوانه‌وار

بی‌شک Alamaailman Vasarat یکی از گروه‌های بسیار قابل‌توجه در عرصه فولک نوین فنلاندی است. این گروه شش نفره با ترکیب سبک‌های جز، تانگو، [tooltip text=”کلزمر” gravity=”nw”]Klezmer موسیقی یهودیان شرق اروپا. یک موسیقی رقصی که در مجالس شادی و عروسی‌ها نواخته می‌شود[/tooltip]، [tooltip text=”دارک کاباره” gravity=”s”]سبکی مبتنی بر پرفورمنس‌های تئاتری (ترکیب بورلسک، وودویل و تئاترهای فکاهی اروپای مرکزی) و به لحاظ موسیقایی ترکیبی از پانک، گوتیک و تا حدی هم موسیقی کولی‌ها[/tooltip]، [tooltip text=”سایکوبیلی” gravity=”s”]Psychobilly یکی از سبک‌های راک که ترکیبی است از راکابیلی (یکی از فرم‌های اولیه راک اند رول که بیشتر ترکیبی از کانتری و ریتم اند بلوز بوده است) با پانک راک[/tooltip] و … موسیقی دیوانه‌وار، سرشار از شیطنت، آمیخته به طنز و بسیار پر سر و صدایی را تولید می‌کنند. موسیقی «[tooltip text=”چکش‌ها و دنیای زیرین” gravity=”s”]ترجمه نام Alamaailman Vasarat[/tooltip]»، گریزی هم به پراگرسیو گروه‌هایی چون کینگ‌کریمسون و یِس می‌زند هر چند که سازبندی این گروه عمدتا آکوستیکی است. ساکسفون، هورن، کلارینت، ویولن‌سل، ترمین، درام، ارگان، کنترباس و سازهای این چنین شاید بیشتر نشانگر یک گروه مجلسی یا جز باشد اما شنیدن موسیقی AV با آن چلوهای دیستورت شده و ریتم‌های لنگ‌اش رقص جنون‌آمیز و هدبنگی جانانه را می‌طلبد.
 
 
رپ با چاشنی فولک
صحنه رپ فنلاند تقریباً در اوایل دهه ۹۰ میلادی شکل گرفت و کم کم فنلاندی‌های بیشتری به این نوع موسیقی توجه نشان دادند. هر چند که نخستین رپرهای فنلاندی گفتاواز به زبان انگلیسی را به فنلاندی ترجیح دادند اما در اواخر این دهه، هنگامی که Paleface معروف‌ترین رپر فنلاندی در سطح جهان، آلبومی به زبان مادری‌اش ارائه داد، رپ فنلاند توجه بیشتری به زبان سائومی نشان داد. یک عنصر مؤثر در این میان Asa رپر پر کار است که با اسامی مختلف تاکنون چندین آلبوم رپ و هیپ‌هاپ ارائه کرده. او در بسیاری از کارهایش گریزی به سنت‌های آوازی رومو و دیگر آوازهای فولک فنلاندی نیز می‌زند. متن‌های آسا بیشتر فلسفی است تا اعتراضی یا سیاسی. آسا همچنین از اهالی سامی‌تبار شمال فنلاند است و بارها بر مبنای زبان سامی و یووک‌های منطقه خود رپ کرده است.

 
فنلاند سرزمین شگفت‌انگیزی است و ناشناخته‌های بسیاری دارد. از دریاچه‌های بی‌شمار تا موسیقی پر بار.
 
[button color=”red” size=”small” link=”http://download.owrsi.com/zip/finland-owrsi.com.rar” icon=”” target=”true”]دانلود فایل فشرده موسیقی فولک نوین فنلاند[/button]